Ogen

De angst in de ogen van mijn wijze buurvrouw van 82, weduwe sinds een jaar. Samen zitten we in de gemeenschappelijke tuin, even in de zon. Haar dochter van 52 belt. Ze is net klaar met haar dienst als arts in het ziekenhuis 40 kilometer verderop. Uren in een pak, afgeschermd van de patiënten. “Het is onwerkelijk mamma, dit virus. De vele patiënten en ze zijn zo ziek.”

Mijn normaal zo opgewekte buurvrouw kijkt me met lege ogen aan. “Ik ben zo moe de laatste dagen. Waar gaat dit naartoe? De straten zijn leeg. De treinen zijn leeg. Kennissen overlijden. Ik heb de oorlog meegemaakt, maar dit maakt zo’n indruk.”

Ze heeft sinds begin maart een flinke hoest. Heeft twee dagen koorts gehad. Haar hart heeft een optater gekregen. Maar ze zit er. Elke ochtend vroeg uit de veren, krant lezen, de planten in de tuin verzorgen, mensen bellen. Ze wil graag naar buiten, in haar witte Fiatje 500 haar vriendinnen opzoeken, koffie drinken met vrienden, een tentoonstelling bezoeken. Het kan en mag niet.

We praten over steden, culturen, geschiedenis. We geven de planten water, genieten van de kersenbloesem, ze plukt een prachtige citroen voor me. “Elk TV-programma gaat over het coronavirus. Waar je ook langs zapt, je komt niet onder de staatjes uit: nieuwe besmettingen, nieuwe overledenen, en mensen die hersteld zijn.”

We bekijken de oude tegels die haar andere dochter in de tuin gevonden heeft onder een dikke laag aarde. Van de dansvloer die hier begin 20e eeuw lag. We gaan er een groot tuinfeest op geven, wanneer het weer mag en kan.

“Even zitten.“ Ze doet lippenstift op. Een lijkwagen rijdt over de openbare weg naar de begraafplaats. Het is de begrafenis van de moeder van haar huisarts. Ze loopt naar haar eigen auto, wil er ook naar toe. Ze wil er zijn voor de familie die er ook voor haar zo vaak is geweest.

Na 5 minuten is ze terug. “Niemand behalve de zoon, schoondochter en kleinkinderen mochten de begraafplaats op. Ik mocht zelfs niet naar het graf van m’n man.”

Met vermoeide ogen gaat ze zitten op het bankje. We praten over de overwinningen van de wetenschap op de pest, op tuberculose. De verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. De vrede waarin we al 75 jaar leven. Waarin enorme sprongen zijn gemaakt. Ik vertel haar over de vele wetenschappers en onderzoeksinstituten in de wereld die nu, mede geholpen door internet en de technologische vooruitgang, knoerthard samenwerken aan een vaccin. Even ontstaat er een sprankeling in haar ogen.

“Zien we elkaar morgen weer in de tuin?”, vraag ik haar. “Ja, graag”. Iets van haar vertrouwde pit en een voorzichtige glimlach zijn weer terug.

Het land met de krul

Waar een brievenbus een welkom is

Waar ze al jaren dealen met water en vuur
(en alleen het bordje even herbevestigd moet worden)

Waar een stenen straat verandert in een groene oase

Waar de dag goed start

Waar heden, verleden en toekomst samenkomenWaar op een dinsdagavond in november de terrassen vol zitten

Waar in de ochtend ook al gelachen wordt

Waar ze gastvrijheid hoog in het vaandel hebben

Dat is het land met de krul waar ik van hou

Rome; een ‘smart city’?

Rome, de eeuwenoude metropool, worstelde decennialang met zijn verkeersstromen en -chaos. De laatste tijd weet het zich echter snel aan te passen aan (een deel van de) mobiliteitswensen en -eisen van de bewoners. Het roer moest dan ook echt om. De steeds slechtere luchtkwaliteit, de aanslag op de eeuwenoude panden, de trillingen van de toeristenbussen, de uitlaatgassen van de stadsbussen, het frustrerende zoeken naar een parkeerplek, de scooters die het de toeristen onveilig maakten: het kon zo echt niet langer.

Er zijn moderne bussen gekomen die frequenter rijden, de bewoners hebben het fietsen ontdekt (een burgemeester die op z’n fiets naar z’n werk komt, is natuurlijk een inspirerend voorbeeld) en verschillende ondernemers grijpen hun kans met slimme moderne vervoerssystemen. Carsharing-aanbieders, fietsenzaken, fiets-toektoeks, elektrische auto’s: ze schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar Rome zou Rome niet zijn als het niet tegelijkertijd het oude vertrouwde behoudt. Met daardoor die mooie, zo heerlijk Italiaanse stijl. Geniet van de pracht-plaatjes van de mobiliteitsontwikkelingen die zich in korte tijd in Rome hebben voltrokken.

Waar je maar naartoe wilt, de deelauto’s staan voor je klaar

De koetspaarden hebben het nog zwaar, maar langzaamaan wordt er beter voor hen gezorgd

Om je te verplaatsen, kun je natuurlijk een Fiat 500 Ferrari edition kopen

Of je blijft je ‘ouderwetse’ Fiat 500 gebruiken die ook dit wel weer zal overleven

Of je neemt de ‘benenwagen’ samen met je hond (al is deze het daar niet helemaal mee eens)

De verkeersborden worden ‘opgeknapt’ door kunstenaar Clet

Steeds meer fietspaden en speciale fietsstoplichten die helpen je veilig over te laten steken

En met de elektrische Smart mag je in de speciale centrum-zone komen

Weer een deel-auto-systeem. Opgezet door Fiat en Trenitalia

Of je neemt deze, als je nog iets te vervoeren hebt

De oude vertrouwde fietsenwinkel Collalti groeit als kool!

Rome een ‘smart city’? Smarter in ieder geval!

Grensverleggend MVO-en, hoe doe je dat? Nou zo!

Je koppelt een bevlogen vrouw aan een prachtig natuurproduct uit Mongolië, laat haar samenwerken met een innovatief bedrijf, een betrokken ambassadeur en een groep hardwerkende enthousiaste mensen, en betrekt daar tegelijkertijd een inspirerende ontwerper bij en je krijgt Aduu Mal: een prachtig voorbeeld van een mens- dier- en maatschappijvriendelijk modelabel in al z’n poriën. Ook letterlijk, want het gaat om prachtige kleding en accessoires, van leer!

Mongolië; één van de hoogstgelegen landen ter wereld, met die bijzondere joerten (tenten) en een deels nomadische bevolking die leeft van de veeteelt. Het prachtige land schijnt meer paarden te hebben dan mensen. De viervoeters galopperen in alle vrijheid over de indrukwekkende vlaktes, slechts begeleid door herders.

Het paardenvlees wordt voornamelijk gegeten in de winter. Het is smaakvol en voedzaam vertelt Buyan, inwoner van Mongolië, maar bovenal een warme en ondernemende business-vrouw. Manager van twee leerlooi-ateliers, waar ze samen met andere betrokken partijen probeert op een zo milieuvriendelijkmogelijke manier de lokale paardenhuiden te behandelen en te bewerken zodat ze gebruikt kunnen worden voor de prachtige items die gemaakt worden onder het Aduu Mal label, een nieuw en bijzonder modelabel.

Ik ontmoet Buyan op de lancering van Aduu Mal, het Nederlandse label dat zich focust op het duurzaam werken met de huiden uit Mongolië. Ze vertelt met heel veel passie over haar land. Dat het land het verdient om ontdekt te worden door Europeanen. Dat het een echt start-up-klimaat heeft. Dat het land letterlijk en figuurlijk heel veel ruimte biedt. Maar dat het land wel gezien moet worden. En dat wordt het!

Door Stahl bijvoorbeeld, een internationaal concern met het hoofdkantoor in Waalwijk, dat zorgt voor de ontwikkeling van innovatieve milieuvriendelijke leerbewerkingsproducten. Dat er zo, onder andere, voor heeft gezorgd dat het zout-gebruik (om de huiden te kunnen conserveren) met nog eens 60% gedaald is.

De Stahl-specialisten dragen hun kennis over leerbewerking, productie en mode vervolgens weer over aan de mensen in Mongolië. Hun werkomstandigheden worden goed in de gaten gehouden. En de regering in Mongolië werkt ondertussen mee aan de realisatie en ondersteuning van een duurzame leerbewerkingsindustrie. Dubbele impact dus.

Inmiddels zijn al vijf Europese partner-partijen met het leer aan de slag gegaan. En heeft ontwerper Hans Ubbink er een bijzonder ‘stempel’ op gedrukt. Vanuit een bijzondere visie (het leer weer het natuurproduct te laten zijn en met respect voor dier, mens en omgeving duurzame mode ontwerpen) zet deze betrokken designer zich in voor dit label.

Met prachtige resultaten. Van tassen tot jassen, van sjaals tot schoenen: elk item is zo zacht en zo mooi afgewerkt. Je wilt het eigenlijk allemaal vastpakken en dragen. En dan te bedenken dat de dieren die je ‘draagt’ daadwerkelijk een goed leven hebben gehad. Een leven van vrijheid, ruimte en in een natuurlijk ritme. Hun voedsel bestaat uit vers gras (geen kunstmatige producten) en lange vervoersritten en slachthuizen worden hen bespaard. Via een uniek traceersysteem is van elke huid precies te achterhalen van welke kudde het afkomt.

De details over het hele proces tot aan deze label-lancering ken ik natuurlijk niet. Daarvoor ken ik het label zelf nog te kort. Maar het is duidelijk dat er knoerthard gewerkt is om dit label mogelijk te maken. Deze week zag ik in ieder geval een heel trotse groep mensen die zich met hart en ziel inzet om maatschappelijk verantwoord ondernemen in een ontwikkelingsland mogelijk te maken, de modebranche een stukje te veranderen en mensen echt verantwoorde kleding te laten dragen.

En de prijzen van deze duurzaam geproduceerde fashion items? Die vallen ontzettend mee! Je krijgt er een prachtig ontworpen kwaliteitsproduct voor terug waarvan volledig terug te halen is van welke kudde-eigenaar in Mongolië het leer komt, waarbij het dier een goed leven heeft gehad en waar, bij de leerbewerking, de natuur bespaard is gebleven. En je zorgt op een eerlijke manier voor werkgelegenheid in een ontwikkelingsland.

MVO: het kan echt grenzeloos!

Fotocredits: Joert, Paarden in Mongolië, Huiden bewerken, Detail tas, Bewerkte huiden

Egypte: achter de schermen krabbelt het land op

Egypte, het land met de indrukwekkende eeuwenoude beschaving, kwam dit weekend weer in het nieuws. Dit keer niet vanwege de rechtszaken tegen journalisten, of de ‘Kalasjnikov-ontmoeting‘ tussen president Sisi en Poetin, of de doden die vielen bij een voetbalwedstrijd. Maar door de 21 Egyptische arbeiders die in Libië onthoofd zijn door IS. En de luchtaanvallen die het land daarop als repercussie uitvoerde. Egypte lijkt zich volledig in een dramatische negatieve spiraal te bevinden. Maar schijn bedriegt.

Bijzondere dynamiek

De afgelopen dagen was ik in Caïro, de chaotische metropool met circa 20 miljoen inwoners die allemaal een veilig plekje in de stad nodig hebben. Die moeten eten, werk nodig hebben en zich daarvoor moeten verplaatsen. Bijvoorbeeld met ezeltjes die houten karren voorttrekken met te recyclen plastic. Die ezeltjes sjokken tussen de langsrazende gebutste toeterende redelijk moderne auto’s. Waarbij de gevaarlijkste situaties ontstaan. Maar waar het ook vaak goed gaat. Er een soort dynamiek in het verkeer ontstaat die ruimte biedt voor initiatief en bijzondere oplossingen. Zoals autobestuurders die zonder politie-interventie de andere rijbaan ‘efficiënt gaan benutten’ omdat een vrachtwagen vast zit onder een brug en hun rijbaan blokkeert. Of parkeerjongens die een auto een meter naar achteren duwen, om ruimte te bieden voor een extra auto.

Focus verandert

Die dynamiek komt ook terug in de bijzondere projecten die jonge Egyptenaren aan het opzetten zijn. In inspirerende co-workingplaces brainstormen ze onder het genot van heerlijke koffie en lunchgerechten. Over constructieve initiatieven met positieve maatschappelijke betekenis. Ook dat is Egypte. Jongeren die, ondanks de enorme teleurstelling van het tegenvallende resultaat van de revolutie, hun schouders eronder blijven zetten. Die niet meer willen vechten tegen het regime, maar zich met hun kennis en kunnen inzetten voor een situatie van verbinding en vooruitgang.

Een warm bad

Waarin ook ruimte is voor het beleven van religie en dan met name de positieve kanten ervan. Zoals ik kon ervaren na afloop van het middaggebed. Met een sjaal losjes over m’n haar en m’n schoenen achtergelaten bij de ingang kwam ik letterlijk en figuurlijk in aanraking met de warmte van de moslimvrouwen. Als een soort toeristische attractie werd ik de moskeeruimte binnengehaald. Ik werd bekeken door tientallen blij twinkelende ogen, werd gevraagd met jonge vrouwen op de foto te gaan en in een mix van Arabisch en Engels probeerden we te communiceren. Met dikke kussen op m’n wangen en snoepjes bij het afscheid; zo fijn vonden ze het dat ik, als Westerling, kwam kijken hoe zij hun religie beleven. Samen zochten we naar verbinding tussen onze twee verschillende werelden.

Niet onder de graszoden verstopt

Een verbinding tussen het recente verleden en de toekomst wordt gelegd op het Tahir-plein. Het beroemde plein is dan nu wel schoongemaakt en opgeknapt en heeft een nieuwe graslaag en stoeptegels gekregen alsof er niets gebeurd is. De veranderingsgezindheid is er niet minder op geworden. Het neemt alleen een andere vorm aan. Eén van waarde creëren voor het land in economisch opzicht. Buiten de gebaande paden, met kleine stappen die invulling geven aan positieve visies.

Werken vanuit een basis

Zoals het geblakerde regeringsgebouw dat er nog wel even blijft staan en herinnert aan de val van Mubarak en de kracht van de opstand. Met daaraan grenzend het prachtige Egyptisch Museum met meer dan 120.000 interessante objecten uit de indrukwekkende geschiedenis. Waar een uitstekende gids je op heel interessante wijze kennis bijbrengt over de tijd van de farao’s en hiërogliefen. Voeg daarbij de enorm sterke familiebanden die het vangnet en de terugvalbasis vormen voor de ondernemende jongeren. En je krijgt de manier waarop de Egyptenaren de omstandigheden accepteren, en van daaruit met heel kleine stapjes, vooruitgang aan het realiseren zijn.

Steentje bijdragen

De mensen van dit land verdienen het dat het land er weer bovenop komt. En hieraan kunnen wij als Europeanen zeker een steentje bijdragen. Hoe? Boek een vliegticket naar Caïro, regel een goede taxibestuurder (ik ken er wel één) die je ook door de prachtige kleine straatjes van de oude stad begeleidt en kom op een toeristenvisum binnen: het land en de jonge Egyptenaren zullen je warm ontvangen. Geniet van de rust in de musea, kom luisteren naar de inspirerende verhalen van de jongeren en laat je positieve interesse zien; ze zullen het waarderen.

Een trotse Tunesiër in Trastevere

Slingerend baan ik mij een weg door de smalle straatjes van Trastevere
De heerlijke geur van vers brood van bakker La Renella komt me tegemoet

Even twijfel ik, toch maar hier…?
Maar nee, ik hou me bij m’n eerdere besluit:
Ik fiets nog een klein stukje door
Voor een panino falafel, even lekker aan de voedzame kikkererwten

De jongen achter de toonbank springt overeind zodra ik binnenkom
En begint direct mijn bestelling klaar te maken

Wat ik er allemaal op wil, op m’n broodje
“Alles natuurlijk!”
En een beetje hummus 🙂

Waar ik vandaan kom? America?
“Hoelanda”, probeer ik op z’n Arabisch te zeggen.

Hij komt uit Tunesië, maar de keuken waarin hij werkt is Libanees
“Oeh, Tunesië, dat was even goed in het nieuws gisteren”, vertel ik hem.
De noodtoestand is er opgegeven
Na drie jaar.

“Goed bezig dat Tunesië.”
“Ja!”, vertelt hij trots, “en begin dit jaar hebben we een grondwet aangenomen die de rechten van mannen en vrouwen beter regelt. Eén van de meest democratische grondwetten van de Arabische wereld!”
“En”, haast hij zich te zeggen, “er zijn werkgelegenheidsprojecten gestart. En Tunesië gaat zich weer meer richten op het toerisme, met mooie all inclusive tours door het land.”
Hij moet er even van gaan zitten, zo enthousiast raakt hij ervan.

4 jaar is hij er al niet meer geweest
Zijn neefjes en nichtjes mist hij vreselijk
Maar het was te gevaarlijk daar
Hij kon zo zonder reden opgepakt worden
Hij kon niet terug naar z’n geboorteland, en heeft daarom in Italië zijn school afgemaakt

“De koksopleiding”, en met een grote glimlach vertelt hij hoe blij hij is met zijn opleiding, met het veilige leven in Italië en de kans om in dit Libanese restaurant te mogen werken.
“Maar de Italiaanse keuken, dat is het helemaal. Die recepten en technieken; zo goed!”

Zijn droom: een restaurant openen met een mix van Arabische en Italiaanse gerechten.
Hij begint te stralen bij het idee.

“En waar dan?”, vraag ik hem. “Tunesië misschien?”
“Ja, uiteindelijk wel”, zegt hij met een dromerige blik in zijn ogen, “Maar eerst nog hier nog meer leren van mijn baas. En genieten van deze kans dat ik in Trastevere mag werken!”

Dankbaar, trots en met ondernemingszin: dit zijn de mensen die uiteindelijk van de Arabische lente een goede zomer kunnen maken (en de verbinding gaan vormen tussen de goede dingen van Europa en Noord-Afrika :)).

Waarom elk bedrijf een dierenarts zou moeten hebben

Gedecideerd kijkt de dierenarts de kleine propvolle wachtruimte in
Honden, katten en hun baasjes kijken haar geduldig aan

Met een vriendelijke stem kondigt ze onze komst aan
Zodat we makkelijker door de volle wachtkamer kunnen

We is Vulcan, een oude hond van het formaat paard, en ik
We hebben net weer een half uur mogen ‘genieten’ van het kunst- en vliegwerk
Door deze kleine maar belangrijke dierenartspraktijk in Trastevere

Twee iniminie behandelkamers, de 3 artsen kunnen hun kont bijna niet keren
Een röntgenapparaat, twee koelkasten en wat laboratorium- en operatiemateriaal
Dit zijn de middelen waarmee hier wonderen worden verricht
Met aandacht, rust en betrokkenheid van de artsen
Niets meer en niets minder

In de tijd die ik met mijn hond in de behandelkamer ben
De dierenarts geduldig mijn verhaal aanhoort
Zich in allerlei bochten wringt om Vulcan te onderzoeken
En we de uitslag van de Leishmania-test afwachten

Komt een tiental telefoontjes binnen,
Die ze geduldig afhandelt of doorverwijst naar een later tijdstip
Krijgen de katten in de wachtruimte een label
Zodat ze gesteriliseerd kunnen worden
(onderdeel van het succesvolle zwerfkattenproject van Romeinse vrijwilligers)
Vaccineert ze de hond van twee zwervers
En brengt hen maar een klein bedrag in rekening

De dierenarts in de andere kamer bekijkt aandachtig de stellage
Die de botjes in de rechter voorpoot en heup van een miauwend katje bijeen houden
Hij groet mij met veel enthousiasme en vraagt direct hoe het met Vulcan z’n bek gaat
Die hij 2 jaar geleden geopereerd heeft.
Hij vraagt met een grote glimlach naar Rufus, naar Calabrië, naar Rome, naar mij en vooral naar Vulcan

Het is niet raar dat ik een zwak voor hen heb
Deze artsen die de afgelopen jaren onze honden zo ontzettend goed geholpen hebben
Alle belangrijke details van hen zo uit hun hoofd weten
De computer hebben ze daar niet voor nodig, die staat meer uit dan aan

Het zijn mensen van goud
Elke dag staan ze weer klaar om het vele dierenleed te verhelpen
Met liefde voor hun patiënten en een ontzettende toewijding

Alle dierenartsen die ik ken, hebben het hart op de juiste plek
Een jarenlange medische studie gecombineerd met een liefde voor levende wezens
Voor mij zijn ze een soort supermensen

Dit geldt niet alleen voor de dierenartsen.
Ook het medisch personeel dat ik tot nu toe heb ontmoet,
Bezit die bijzondere combinatie van betrokkenheid bij mensen
en een wetenschappelijke achtergrond

Voor hen en vooral voor de dierenartsen in Trastevere
Zijn marketing en bedrijfsvoering niet het belangrijkste.
Zo veel mogelijk patiënten beter maken, met toewijding en tegen zo laag mogelijke kosten, dat is hun streven.
En daar slagen deze artsen ontzettend goed in.
Klanten komen van heinde en verre.
Omdat ze zulke goede verhalen over deze dierenartspraktijk gehoord hebben.

Zo zou elk bedrijf moeten werken volgens mij
Producten en diensten leveren die het leven van de minder bedeelden echt verbeteren
Aandachtig luisteren naar de mensen voor wie zij werken
En niet een mooi plaatje ophangen van wat het bedrijf allemaal kan en doet
Investeren in tijd voor elkaar als collega’s, en niet in dure huisvesting

Een groep goed op elkaar ingespeelde jonge artsen opnemen in een regering
Kan volgens mij ook geen kwaad.
Jonge artsen die nuchter naar de problemen kijken
Zich niet laten vertroebelen door levensvisies, contacten en goedmakertjes
Die praktische oplossingen bedenken die uitblinken in effectiviteit

Medisch personeel weet waar het om draait in het leven:
De zorg voor de minder bedeelden centraal stellen,
Niet bang zijn om vieze handen te krijgen
Flexibel zijn
Goed samen kunnen werken
Keuzes baseren op wetenschappelijk onderzoek en gut feeling
En vooral relevant zijn!

Een dierenarts for president? Lijkt me een goed plan!