Ogen

De angst in de ogen van mijn wijze buurvrouw van 82, weduwe sinds een jaar. Samen zitten we in de gemeenschappelijke tuin, even in de zon. Haar dochter van 52 belt. Ze is net klaar met haar dienst als arts in het ziekenhuis 40 kilometer verderop. Uren in een pak, afgeschermd van de patiënten. “Het is onwerkelijk mamma, dit virus. De vele patiënten en ze zijn zo ziek.”

Mijn normaal zo opgewekte buurvrouw kijkt me met lege ogen aan. “Ik ben zo moe de laatste dagen. Waar gaat dit naartoe? De straten zijn leeg. De treinen zijn leeg. Kennissen overlijden. Ik heb de oorlog meegemaakt, maar dit maakt zo’n indruk.”

Ze heeft sinds begin maart een flinke hoest. Heeft twee dagen koorts gehad. Haar hart heeft een optater gekregen. Maar ze zit er. Elke ochtend vroeg uit de veren, krant lezen, de planten in de tuin verzorgen, mensen bellen. Ze wil graag naar buiten, in haar witte Fiatje 500 haar vriendinnen opzoeken, koffie drinken met vrienden, een tentoonstelling bezoeken. Het kan en mag niet.

We praten over steden, culturen, geschiedenis. We geven de planten water, genieten van de kersenbloesem, ze plukt een prachtige citroen voor me. “Elk TV-programma gaat over het coronavirus. Waar je ook langs zapt, je komt niet onder de staatjes uit: nieuwe besmettingen, nieuwe overledenen, en mensen die hersteld zijn.”

We bekijken de oude tegels die haar andere dochter in de tuin gevonden heeft onder een dikke laag aarde. Van de dansvloer die hier begin 20e eeuw lag. We gaan er een groot tuinfeest op geven, wanneer het weer mag en kan.

“Even zitten.“ Ze doet lippenstift op. Een lijkwagen rijdt over de openbare weg naar de begraafplaats. Het is de begrafenis van de moeder van haar huisarts. Ze loopt naar haar eigen auto, wil er ook naar toe. Ze wil er zijn voor de familie die er ook voor haar zo vaak is geweest.

Na 5 minuten is ze terug. “Niemand behalve de zoon, schoondochter en kleinkinderen mochten de begraafplaats op. Ik mocht zelfs niet naar het graf van m’n man.”

Met vermoeide ogen gaat ze zitten op het bankje. We praten over de overwinningen van de wetenschap op de pest, op tuberculose. De verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. De vrede waarin we al 75 jaar leven. Waarin enorme sprongen zijn gemaakt. Ik vertel haar over de vele wetenschappers en onderzoeksinstituten in de wereld die nu, mede geholpen door internet en de technologische vooruitgang, knoerthard samenwerken aan een vaccin. Even ontstaat er een sprankeling in haar ogen.

“Zien we elkaar morgen weer in de tuin?”, vraag ik haar. “Ja, graag”. Iets van haar vertrouwde pit en een voorzichtige glimlach zijn weer terug.

Het land met de krul

Waar een brievenbus een welkom is

Waar ze al jaren dealen met water en vuur
(en alleen het bordje even herbevestigd moet worden)

Waar een stenen straat verandert in een groene oase

Waar de dag goed start

Waar heden, verleden en toekomst samenkomenWaar op een dinsdagavond in november de terrassen vol zitten

Waar in de ochtend ook al gelachen wordt

Waar ze gastvrijheid hoog in het vaandel hebben

Dat is het land met de krul waar ik van hou

Rome; een ‘smart city’?

Rome, de eeuwenoude metropool, worstelde decennialang met zijn verkeersstromen en -chaos. De laatste tijd weet het zich echter snel aan te passen aan (een deel van de) mobiliteitswensen en -eisen van de bewoners. Het roer moest dan ook echt om. De steeds slechtere luchtkwaliteit, de aanslag op de eeuwenoude panden, de trillingen van de toeristenbussen, de uitlaatgassen van de stadsbussen, het frustrerende zoeken naar een parkeerplek, de scooters die het de toeristen onveilig maakten: het kon zo echt niet langer.

Er zijn moderne bussen gekomen die frequenter rijden, de bewoners hebben het fietsen ontdekt (een burgemeester die op z’n fiets naar z’n werk komt, is natuurlijk een inspirerend voorbeeld) en verschillende ondernemers grijpen hun kans met slimme moderne vervoerssystemen. Carsharing-aanbieders, fietsenzaken, fiets-toektoeks, elektrische auto’s: ze schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar Rome zou Rome niet zijn als het niet tegelijkertijd het oude vertrouwde behoudt. Met daardoor die mooie, zo heerlijk Italiaanse stijl. Geniet van de pracht-plaatjes van de mobiliteitsontwikkelingen die zich in korte tijd in Rome hebben voltrokken.

Waar je maar naartoe wilt, de deelauto’s staan voor je klaar

De koetspaarden hebben het nog zwaar, maar langzaamaan wordt er beter voor hen gezorgd

Om je te verplaatsen, kun je natuurlijk een Fiat 500 Ferrari edition kopen

Of je blijft je ‘ouderwetse’ Fiat 500 gebruiken die ook dit wel weer zal overleven

Of je neemt de ‘benenwagen’ samen met je hond (al is deze het daar niet helemaal mee eens)

De verkeersborden worden ‘opgeknapt’ door kunstenaar Clet

Steeds meer fietspaden en speciale fietsstoplichten die helpen je veilig over te laten steken

En met de elektrische Smart mag je in de speciale centrum-zone komen

Weer een deel-auto-systeem. Opgezet door Fiat en Trenitalia

Of je neemt deze, als je nog iets te vervoeren hebt

De oude vertrouwde fietsenwinkel Collalti groeit als kool!

Rome een ‘smart city’? Smarter in ieder geval!

Grensverleggend MVO-en, hoe doe je dat? Nou zo!

Je koppelt een bevlogen vrouw aan een prachtig natuurproduct uit Mongolië, laat haar samenwerken met een innovatief bedrijf, een betrokken ambassadeur en een groep hardwerkende enthousiaste mensen, en betrekt daar tegelijkertijd een inspirerende ontwerper bij en je krijgt Aduu Mal: een prachtig voorbeeld van een mens- dier- en maatschappijvriendelijk modelabel in al z’n poriën. Ook letterlijk, want het gaat om prachtige kleding en accessoires, van leer!

Mongolië; één van de hoogstgelegen landen ter wereld, met die bijzondere joerten (tenten) en een deels nomadische bevolking die leeft van de veeteelt. Het prachtige land schijnt meer paarden te hebben dan mensen. De viervoeters galopperen in alle vrijheid over de indrukwekkende vlaktes, slechts begeleid door herders.

Het paardenvlees wordt voornamelijk gegeten in de winter. Het is smaakvol en voedzaam vertelt Buyan, inwoner van Mongolië, maar bovenal een warme en ondernemende business-vrouw. Manager van twee leerlooi-ateliers, waar ze samen met andere betrokken partijen probeert op een zo milieuvriendelijkmogelijke manier de lokale paardenhuiden te behandelen en te bewerken zodat ze gebruikt kunnen worden voor de prachtige items die gemaakt worden onder het Aduu Mal label, een nieuw en bijzonder modelabel.

Ik ontmoet Buyan op de lancering van Aduu Mal, het Nederlandse label dat zich focust op het duurzaam werken met de huiden uit Mongolië. Ze vertelt met heel veel passie over haar land. Dat het land het verdient om ontdekt te worden door Europeanen. Dat het een echt start-up-klimaat heeft. Dat het land letterlijk en figuurlijk heel veel ruimte biedt. Maar dat het land wel gezien moet worden. En dat wordt het!

Door Stahl bijvoorbeeld, een internationaal concern met het hoofdkantoor in Waalwijk, dat zorgt voor de ontwikkeling van innovatieve milieuvriendelijke leerbewerkingsproducten. Dat er zo, onder andere, voor heeft gezorgd dat het zout-gebruik (om de huiden te kunnen conserveren) met nog eens 60% gedaald is.

De Stahl-specialisten dragen hun kennis over leerbewerking, productie en mode vervolgens weer over aan de mensen in Mongolië. Hun werkomstandigheden worden goed in de gaten gehouden. En de regering in Mongolië werkt ondertussen mee aan de realisatie en ondersteuning van een duurzame leerbewerkingsindustrie. Dubbele impact dus.

Inmiddels zijn al vijf Europese partner-partijen met het leer aan de slag gegaan. En heeft ontwerper Hans Ubbink er een bijzonder ‘stempel’ op gedrukt. Vanuit een bijzondere visie (het leer weer het natuurproduct te laten zijn en met respect voor dier, mens en omgeving duurzame mode ontwerpen) zet deze betrokken designer zich in voor dit label.

Met prachtige resultaten. Van tassen tot jassen, van sjaals tot schoenen: elk item is zo zacht en zo mooi afgewerkt. Je wilt het eigenlijk allemaal vastpakken en dragen. En dan te bedenken dat de dieren die je ‘draagt’ daadwerkelijk een goed leven hebben gehad. Een leven van vrijheid, ruimte en in een natuurlijk ritme. Hun voedsel bestaat uit vers gras (geen kunstmatige producten) en lange vervoersritten en slachthuizen worden hen bespaard. Via een uniek traceersysteem is van elke huid precies te achterhalen van welke kudde het afkomt.

De details over het hele proces tot aan deze label-lancering ken ik natuurlijk niet. Daarvoor ken ik het label zelf nog te kort. Maar het is duidelijk dat er knoerthard gewerkt is om dit label mogelijk te maken. Deze week zag ik in ieder geval een heel trotse groep mensen die zich met hart en ziel inzet om maatschappelijk verantwoord ondernemen in een ontwikkelingsland mogelijk te maken, de modebranche een stukje te veranderen en mensen echt verantwoorde kleding te laten dragen.

En de prijzen van deze duurzaam geproduceerde fashion items? Die vallen ontzettend mee! Je krijgt er een prachtig ontworpen kwaliteitsproduct voor terug waarvan volledig terug te halen is van welke kudde-eigenaar in Mongolië het leer komt, waarbij het dier een goed leven heeft gehad en waar, bij de leerbewerking, de natuur bespaard is gebleven. En je zorgt op een eerlijke manier voor werkgelegenheid in een ontwikkelingsland.

MVO: het kan echt grenzeloos!

Fotocredits: Joert, Paarden in Mongolië, Huiden bewerken, Detail tas, Bewerkte huiden

Egypte: achter de schermen krabbelt het land op

Egypte, het land met de indrukwekkende eeuwenoude beschaving, kwam dit weekend weer in het nieuws. Dit keer niet vanwege de rechtszaken tegen journalisten, of de ‘Kalasjnikov-ontmoeting‘ tussen president Sisi en Poetin, of de doden die vielen bij een voetbalwedstrijd. Maar door de 21 Egyptische arbeiders die in Libië onthoofd zijn door IS. En de luchtaanvallen die het land daarop als repercussie uitvoerde. Egypte lijkt zich volledig in een dramatische negatieve spiraal te bevinden. Maar schijn bedriegt.

Bijzondere dynamiek

De afgelopen dagen was ik in Caïro, de chaotische metropool met circa 20 miljoen inwoners die allemaal een veilig plekje in de stad nodig hebben. Die moeten eten, werk nodig hebben en zich daarvoor moeten verplaatsen. Bijvoorbeeld met ezeltjes die houten karren voorttrekken met te recyclen plastic. Die ezeltjes sjokken tussen de langsrazende gebutste toeterende redelijk moderne auto’s. Waarbij de gevaarlijkste situaties ontstaan. Maar waar het ook vaak goed gaat. Er een soort dynamiek in het verkeer ontstaat die ruimte biedt voor initiatief en bijzondere oplossingen. Zoals autobestuurders die zonder politie-interventie de andere rijbaan ‘efficiënt gaan benutten’ omdat een vrachtwagen vast zit onder een brug en hun rijbaan blokkeert. Of parkeerjongens die een auto een meter naar achteren duwen, om ruimte te bieden voor een extra auto.

Focus verandert

Die dynamiek komt ook terug in de bijzondere projecten die jonge Egyptenaren aan het opzetten zijn. In inspirerende co-workingplaces brainstormen ze onder het genot van heerlijke koffie en lunchgerechten. Over constructieve initiatieven met positieve maatschappelijke betekenis. Ook dat is Egypte. Jongeren die, ondanks de enorme teleurstelling van het tegenvallende resultaat van de revolutie, hun schouders eronder blijven zetten. Die niet meer willen vechten tegen het regime, maar zich met hun kennis en kunnen inzetten voor een situatie van verbinding en vooruitgang.

Een warm bad

Waarin ook ruimte is voor het beleven van religie en dan met name de positieve kanten ervan. Zoals ik kon ervaren na afloop van het middaggebed. Met een sjaal losjes over m’n haar en m’n schoenen achtergelaten bij de ingang kwam ik letterlijk en figuurlijk in aanraking met de warmte van de moslimvrouwen. Als een soort toeristische attractie werd ik de moskeeruimte binnengehaald. Ik werd bekeken door tientallen blij twinkelende ogen, werd gevraagd met jonge vrouwen op de foto te gaan en in een mix van Arabisch en Engels probeerden we te communiceren. Met dikke kussen op m’n wangen en snoepjes bij het afscheid; zo fijn vonden ze het dat ik, als Westerling, kwam kijken hoe zij hun religie beleven. Samen zochten we naar verbinding tussen onze twee verschillende werelden.

Niet onder de graszoden verstopt

Een verbinding tussen het recente verleden en de toekomst wordt gelegd op het Tahir-plein. Het beroemde plein is dan nu wel schoongemaakt en opgeknapt en heeft een nieuwe graslaag en stoeptegels gekregen alsof er niets gebeurd is. De veranderingsgezindheid is er niet minder op geworden. Het neemt alleen een andere vorm aan. Eén van waarde creëren voor het land in economisch opzicht. Buiten de gebaande paden, met kleine stappen die invulling geven aan positieve visies.

Werken vanuit een basis

Zoals het geblakerde regeringsgebouw dat er nog wel even blijft staan en herinnert aan de val van Mubarak en de kracht van de opstand. Met daaraan grenzend het prachtige Egyptisch Museum met meer dan 120.000 interessante objecten uit de indrukwekkende geschiedenis. Waar een uitstekende gids je op heel interessante wijze kennis bijbrengt over de tijd van de farao’s en hiërogliefen. Voeg daarbij de enorm sterke familiebanden die het vangnet en de terugvalbasis vormen voor de ondernemende jongeren. En je krijgt de manier waarop de Egyptenaren de omstandigheden accepteren, en van daaruit met heel kleine stapjes, vooruitgang aan het realiseren zijn.

Steentje bijdragen

De mensen van dit land verdienen het dat het land er weer bovenop komt. En hieraan kunnen wij als Europeanen zeker een steentje bijdragen. Hoe? Boek een vliegticket naar Caïro, regel een goede taxibestuurder (ik ken er wel één) die je ook door de prachtige kleine straatjes van de oude stad begeleidt en kom op een toeristenvisum binnen: het land en de jonge Egyptenaren zullen je warm ontvangen. Geniet van de rust in de musea, kom luisteren naar de inspirerende verhalen van de jongeren en laat je positieve interesse zien; ze zullen het waarderen.

Een trotse Tunesiër in Trastevere

Slingerend baan ik mij een weg door de smalle straatjes van Trastevere
De heerlijke geur van vers brood van bakker La Renella komt me tegemoet

Even twijfel ik, toch maar hier…?
Maar nee, ik hou me bij m’n eerdere besluit:
Ik fiets nog een klein stukje door
Voor een panino falafel, even lekker aan de voedzame kikkererwten

De jongen achter de toonbank springt overeind zodra ik binnenkom
En begint direct mijn bestelling klaar te maken

Wat ik er allemaal op wil, op m’n broodje
“Alles natuurlijk!”
En een beetje hummus 🙂

Waar ik vandaan kom? America?
“Hoelanda”, probeer ik op z’n Arabisch te zeggen.

Hij komt uit Tunesië, maar de keuken waarin hij werkt is Libanees
“Oeh, Tunesië, dat was even goed in het nieuws gisteren”, vertel ik hem.
De noodtoestand is er opgegeven
Na drie jaar.

“Goed bezig dat Tunesië.”
“Ja!”, vertelt hij trots, “en begin dit jaar hebben we een grondwet aangenomen die de rechten van mannen en vrouwen beter regelt. Eén van de meest democratische grondwetten van de Arabische wereld!”
“En”, haast hij zich te zeggen, “er zijn werkgelegenheidsprojecten gestart. En Tunesië gaat zich weer meer richten op het toerisme, met mooie all inclusive tours door het land.”
Hij moet er even van gaan zitten, zo enthousiast raakt hij ervan.

4 jaar is hij er al niet meer geweest
Zijn neefjes en nichtjes mist hij vreselijk
Maar het was te gevaarlijk daar
Hij kon zo zonder reden opgepakt worden
Hij kon niet terug naar z’n geboorteland, en heeft daarom in Italië zijn school afgemaakt

“De koksopleiding”, en met een grote glimlach vertelt hij hoe blij hij is met zijn opleiding, met het veilige leven in Italië en de kans om in dit Libanese restaurant te mogen werken.
“Maar de Italiaanse keuken, dat is het helemaal. Die recepten en technieken; zo goed!”

Zijn droom: een restaurant openen met een mix van Arabische en Italiaanse gerechten.
Hij begint te stralen bij het idee.

“En waar dan?”, vraag ik hem. “Tunesië misschien?”
“Ja, uiteindelijk wel”, zegt hij met een dromerige blik in zijn ogen, “Maar eerst nog hier nog meer leren van mijn baas. En genieten van deze kans dat ik in Trastevere mag werken!”

Dankbaar, trots en met ondernemingszin: dit zijn de mensen die uiteindelijk van de Arabische lente een goede zomer kunnen maken (en de verbinding gaan vormen tussen de goede dingen van Europa en Noord-Afrika :)).

Waarom elk bedrijf een dierenarts zou moeten hebben

Gedecideerd kijkt de dierenarts de kleine propvolle wachtruimte in
Honden, katten en hun baasjes kijken haar geduldig aan

Met een vriendelijke stem kondigt ze onze komst aan
Zodat we makkelijker door de volle wachtkamer kunnen

We is Vulcan, een oude hond van het formaat paard, en ik
We hebben net weer een half uur mogen ‘genieten’ van het kunst- en vliegwerk
Door deze kleine maar belangrijke dierenartspraktijk in Trastevere

Twee iniminie behandelkamers, de 3 artsen kunnen hun kont bijna niet keren
Een röntgenapparaat, twee koelkasten en wat laboratorium- en operatiemateriaal
Dit zijn de middelen waarmee hier wonderen worden verricht
Met aandacht, rust en betrokkenheid van de artsen
Niets meer en niets minder

In de tijd die ik met mijn hond in de behandelkamer ben
De dierenarts geduldig mijn verhaal aanhoort
Zich in allerlei bochten wringt om Vulcan te onderzoeken
En we de uitslag van de Leishmania-test afwachten

Komt een tiental telefoontjes binnen,
Die ze geduldig afhandelt of doorverwijst naar een later tijdstip
Krijgen de katten in de wachtruimte een label
Zodat ze gesteriliseerd kunnen worden
(onderdeel van het succesvolle zwerfkattenproject van Romeinse vrijwilligers)
Vaccineert ze de hond van twee zwervers
En brengt hen maar een klein bedrag in rekening

De dierenarts in de andere kamer bekijkt aandachtig de stellage
Die de botjes in de rechter voorpoot en heup van een miauwend katje bijeen houden
Hij groet mij met veel enthousiasme en vraagt direct hoe het met Vulcan z’n bek gaat
Die hij 2 jaar geleden geopereerd heeft.
Hij vraagt met een grote glimlach naar Rufus, naar Calabrië, naar Rome, naar mij en vooral naar Vulcan

Het is niet raar dat ik een zwak voor hen heb
Deze artsen die de afgelopen jaren onze honden zo ontzettend goed geholpen hebben
Alle belangrijke details van hen zo uit hun hoofd weten
De computer hebben ze daar niet voor nodig, die staat meer uit dan aan

Het zijn mensen van goud
Elke dag staan ze weer klaar om het vele dierenleed te verhelpen
Met liefde voor hun patiënten en een ontzettende toewijding

Alle dierenartsen die ik ken, hebben het hart op de juiste plek
Een jarenlange medische studie gecombineerd met een liefde voor levende wezens
Voor mij zijn ze een soort supermensen

Dit geldt niet alleen voor de dierenartsen.
Ook het medisch personeel dat ik tot nu toe heb ontmoet,
Bezit die bijzondere combinatie van betrokkenheid bij mensen
en een wetenschappelijke achtergrond

Voor hen en vooral voor de dierenartsen in Trastevere
Zijn marketing en bedrijfsvoering niet het belangrijkste.
Zo veel mogelijk patiënten beter maken, met toewijding en tegen zo laag mogelijke kosten, dat is hun streven.
En daar slagen deze artsen ontzettend goed in.
Klanten komen van heinde en verre.
Omdat ze zulke goede verhalen over deze dierenartspraktijk gehoord hebben.

Zo zou elk bedrijf moeten werken volgens mij
Producten en diensten leveren die het leven van de minder bedeelden echt verbeteren
Aandachtig luisteren naar de mensen voor wie zij werken
En niet een mooi plaatje ophangen van wat het bedrijf allemaal kan en doet
Investeren in tijd voor elkaar als collega’s, en niet in dure huisvesting

Een groep goed op elkaar ingespeelde jonge artsen opnemen in een regering
Kan volgens mij ook geen kwaad.
Jonge artsen die nuchter naar de problemen kijken
Zich niet laten vertroebelen door levensvisies, contacten en goedmakertjes
Die praktische oplossingen bedenken die uitblinken in effectiviteit

Medisch personeel weet waar het om draait in het leven:
De zorg voor de minder bedeelden centraal stellen,
Niet bang zijn om vieze handen te krijgen
Flexibel zijn
Goed samen kunnen werken
Keuzes baseren op wetenschappelijk onderzoek en gut feeling
En vooral relevant zijn!

Een dierenarts for president? Lijkt me een goed plan!

Machteloos

Na 6 dagen doe ik het raam dicht.
Sluit me af voor de geluiden van buiten
Voor de regen, voor het zachte gepiep

Na 6 dagen trek ik het niet meer
De frustratie en machteloosheid worden te veel
Buiten stortregent het, en de honden liggen er nog
In het vochtige gebouwtje

De 5 Golden Retriever puppy’s piepen van de kou en de honger
De moederhond keek vandaag met haar laatste energie naar me op
Moegestreden, alles gegeven om haar pups te verzorgen

Maar de lange sterke arm van een onverschillige eigenaar
En een overwerkte politie
Kunnen haar en haar kroost niet redden

Alles hebben we in het werk gesteld
Van aangifte, tot politie overtuigen, een vrouw heeft zelfs klappen gekregen
Maar voorlopig haalt het niets uit

We mogen de beestjes niet weghalen
Het is verboden het terrein op te gaan
Zelfs de politie kan niets doen
De asiels zitten propvol
De dierenbescherming is niet op volle sterkte

En het is noodweer
Ontzettend noodweer in Italië.

De Tiber en de Arno staan op overstromen
Calabrië wordt geteisterd door aardverschuivingen
Mensen en dieren worden van daken gehaald
Voor vijf mensen is de hulp te laat gekomen

En ik vrees dat de hulp voor deze prachtige moederhond ook te laat komt
Gebruikt door een broodfokker houdt ze haar kroost warm met de laatste energie die ze heeft.
Het rukken aan het ijzeren hek, de smekende blik, haar piepende jongen
Niets kon de bruut overtuigen zijn inkomstenbronnen beter te verzorgen

Het is ’s avonds laat, de regen komt met bakken uit de hemel
Met het raam op een kier hoor ik de puppy’s zachtjes piepen
Ik trek het niet meer, na 6 dagen van oeverloos e-emailen, afwachten en overleg

Ik doe m’n raam dicht en sluit me even af
En hoop van ganser harte dat de hulp morgen niet te laat komt.

Een Italiaans dorp: Oud & Nieuw

In een middeleeuws appartement lees ik een boek over de geschiedenis van dit sfeervolle huis. In dit appartement heb ik (in 2008) 5 maanden gewoond. Vanuit hier vertrok ik bijna dagelijks naar de Italiaanse universiteit in Forlì. De huidige bewoner is mijn toenmalige buurman die (twee jaar geleden) dit appartement heeft gekocht en aan zijn eigen huis heeft gekoppeld.

Het straatje waar het appartement staat, via Porta Bonfante, ligt in Brisighella, één van de 50 mooiste burchtdorpen van Italië. Het is zo’n typisch Italiaans dorp met een bakker, meerdere barretjes, twee kerken, een begraafplaats, uitkijkpunt en park. Waar mensen elkaar groeten, aan de bar de laatste roddels bespreken en waar het jaarlijkse hoogtepunt de themamarkt met lokale groenten is.

Het is een oud dorp met een klokkentoren en middeleeuwse burcht. Een dorp waar de afgelopen jaren een aantal wat ouderwetse restaurants en stoffige winkels gesloten is. In de steegjes achter de kerk (die in de stijgers staat) kom ik letterlijk en figuurlijk oude vrienden tegen. Vrienden die me eraan herinneren dat het leven eindig is.

De pizzeria’s in het dorp zijn gesloten of overgenomen, maar er zijn, sinds de laatste keer dat ik hier was, ook nieuwe eettentjes gestart. Voor het grootste deel door jongeren uit het dorp die, na geen baan te hebben gevonden na hun universitaire studie, het heft in eigen handen hebben genomen.

Een jonge vrouw speelt in op de behoeften van de moderne tijd met haar restaurant  met biologische en afhaal-maaltijden. Een jongen heeft een boekhandel geopend en organiseert cursussen Engels en speelt daarmee in op de behoeften van de moderne samenleving. Italianen snappen donders goed dat jarenlange nasynchronisatie van Amerikaanse films en tv-series en onderwijs dat zich richt op grammatica en het spreekgedeelte overslaat, hen niet gaat helpen buiten en binnen Italië werk te vinden.

De burcht en klokkentoren zijn de afgelopen jaren gerestaureerd en hebben zelfs een speciale app gekregen waarmee je, in meerdere talen, meer informatie kunt krijgen over de geschiedenis van de gebouwen. Er zijn op de omringende heuvels nieuwe wijnranken geplant om de grond te behouden en nieuwe wijnen te maken. De restauratie van de openlucht bioscoop is afgerond en er is in het dorp een kleinschalig wellness-centrum geopend. Prachtig om deze verandering te zien.

Ook het appartement waar ik nu voor een paar dagen in verblijf, heeft in een paar jaar tijd een kleine metamorfose ondergaan. De oude bruine meubels zijn vervangen door een moderne bank en stoel. De keuken en badkamer zijn heel modern geworden, de muren hebben een likje verf gekregen, er ligt een parketvloer (voor de warmte in de winter) en er zijn nieuwe (minder energieverslindende) airco’s geplaatst.

De sfeer in het eeuwenoude huisje is echter onveranderd warm en gezellig. De eigenaar is, met respect voor het verleden, meegegaan met de moderne tijd. Het appartement heeft (net als het dorp zelf) zijn middeleeuwse karakter behouden, maar is klaar voor het heden en de toekomst. Brisighella, een klein burchtdorp net over de grens met Toscane waar het leven goed was en weer is, ontwikkelt zich. Door de actieve deelname van zijn bewoners blijft dit juweeltje in Emilia-Romagna behouden voor de volgende generatie: Heerlijk!

Tanti auguri di un buon anno!

De dag na kerst in Calabrië

Ricadi (Calabrië), december 2009. We rijden over wegen met gaten. Links en rechts staan containers die uitpuilen van de afvalzakken. Opengescheurd. Met krioelende katten en zo nu en dan een hond er omheen. Een levend exemplaar, een uitzondering, honden vinden we voornamelijk dood aan de kant van de weg. Aangereden en ter plekke overleden. Vreselijk dat een hond zo aan zijn einde moet komen. Maar ook wel; einde aan een heel hard leven: geschopt en weggestuurd worden, schuilen voor de winterse slagregens, onder de schurftplekken en teken, een enorme voortplantingsdrift en je kostje bij elkaar sprokkelen uit de afvalcontainers langs de weg: het is geen pretje.

Ricadi, december 2013. Het is de dag na kerst, de lokale RDW is open en we moeten de eerste wegenbelasting betalen (waarvan je overigens geen waarschuwing krijgt zodat je automatisch boete betaalt – gemeen slimmigheidje van de politici 😉 – zeggen ze hier). Op weg ernaar toe komen we verschillende vuilnisophaalwagentjes tegen. Vol met kleurige zakken. Bij de oprijlanen van de huizen staan de zakken al klaar om opgehaald te worden en knopen de vuilnismannen nieuwe vuilniszakken in verschillende kleuren aan de hekken. Voor het gescheiden inzamelen van het afval, waar Ricadi nu een jaar mee bezig is.

En het werkt! Zeker 40% van het afval wordt sinds de invoering al gescheiden opgehaald. Een ontzettend hoog percentage voor zo’n arme (en door sommige Italianen als achterlijk bestempelde) regio. Met een betrokken burgemeester, flexibele inwoners (die het nieuwe systeem zo oppakten en van nature wel twee keer nadenken voordat ze eten weggooien) en hardwerkende vuilnismannen heeft deze gemeente in een jaar tijd bijna € 100.000 bespaard op de afvalverwerkingskosten, zijn de straten schoon en is het aantal aangereden dieren enorm verminderd.

Ook op de dag na kerst zijn de vuilophalers hier in Ricadi druk aan het werk, om situaties als in Rome te voorkomen: Daar troffen bewoners met kerst varkens aan bij een overvolle vuilcontainer. De super actieve vuilophaaldienst in Rome zette dan wel al zijn materiaal in om al het kerstafval weg te werken, maar ook hen lukte het niet de enorme hoeveelheden voedsel en verpakkingsmateriaal die bewoners gedurende kerst weggooien, te verwerken. Maar misschien ligt daar juist de oplossing…